HOME     www.tegels-uit-rotterdam.com

Twee Rotterdamse tegeltableaus uit de achttiende eeuw
met afbeeldingen van de gelijkenis van de verloren zoon
in het Nederlands Tegelmuseum Otterlo

 

De verloren zoon neemt afscheid nadat hij zijn erfdeel heeft ontvangen
Tegeltableau van vijfentwintig tegels met vijfentwintig randen en vier randhoeken.

Nederlands Tegelmuseum Otterlo, objectnummer 00363

Dit tableau toont het afscheid van de verloren zoon, zoals verteld in Lucas 15:11-19

11 Jezus gaf ook dit voorbeeld: ‘Een man had twee zonen. 12 De jongste zoon zei tegen zijn vader: ‘Vader, ik wil mijn deel van de erfenis nu hebben.’ De vader gaf hem wat hij vroeg. 13 Een paar dagen later pakte de zoon al zijn spullen bij elkaar en ging weg. Hij ging naar een ver land. Daar gaf hij al zijn geld uit aan een leven vol plezier. 14 Toen alles op was, kwam er een grote hongersnood in dat verre land. De zoon had niets meer te eten. 15 Daarom ging hij werken bij één van de mensen in dat land. Die stuurde hem naar het veld om op de varkens te passen. 16 De zoon had zo’n honger dat hij zelfs het varkensvoer op wilde eten. Maar niemand gaf hem iets. 17 Toen dacht hij: Thuis hebben zelfs de armste knechten altijd genoeg te eten. En ik ga hier dood van de honger! 18 Ik zal naar mijn vader teruggaan en tegen hem zeggen: ‘Vader, ik heb me slecht gedragen tegenover God en tegenover u. 19 Ik verdien het niet meer om uw zoon te zijn. Behandel mij voortaan net zoals uw armste knechten.’

 

Rotterdamse tegeltableaus met Bijbelse voorstellingen werden meestal naar voorbeelden van gravures geschilderd.
Het directe voorbeeld voor het tegeltableau is een gravure van Cornelis de Wael.

Rijksmuseum Amsterdam, RP-P-OB-61.665

Vervaardiger: prentmaker: anoniem; naar ontwerp van Cornelis de Wael (vermeld op object): uitgever: Martinus van den Enden (I) (vermeld op object).
Plaats vervaardiging: Antwerpen (stad)
Datering: 1658
Fysieke kenmerken: gravure
Afmetingen blad: hoogte 197 mm x breedte 297 mm

 

De verloren zoon keert terug naar huis waar de familie hem gezamenlijk ontvangt.
Hij wordt opgewacht door zijn vader, die hem in zijn armen neemt. Hij laat een kalf slachten voor een feestmaal om de terugkeer van zijn zoon te vieren.
Tegeltableau van vijfentwintig tegels met vijfentwintig randen en vier randhoeken.

© Nederlands Tegelmuseum Otterlo, objectnummer 00362

Dit tableau toont de thuiskomst van de verloren zoon, zoals verteld in Lucas 15:20-32
20 En hij ging naar zijn vader terug. Toen hij nog ver weg was, zag zijn vader hem aankomen. Hij had medelijden met hem. Hij liep hem snel tegemoet, omhelsde hem en kuste hem. 21 De zoon zei: 'Vader, ik heb verkeerd gedaan tegen God en tegen u. Ik ben het niet meer waard om uw zoon te zijn.' 22 Maar de vader zei tegen zijn dienaren: 'Breng vlug de beste kleren hier en trek hem die aan. Doe een zegelring aan zijn vinger en trek hem schoenen aan. 23 En haal het vetgemeste kalf en slacht het. Want we gaan feestvieren. 24 Want mijn zoon hier was dood en hij is weer levend geworden. Want ik was hem kwijt, maar ik heb hem weer terug!' En ze gingen feestvieren. 25 De oudste zoon had op het land gewerkt. Toen hij vlak bij huis kwam, hoorde hij dat er muziek werd gemaakt en werd gedanst. 26 Hij riep één van zijn knechten en vroeg hem wat er aan de hand was. 27 De knecht zei: 'Uw broer is teruggekomen. Uw vader heeft het vetgemeste kalf laten slachten om te vieren dat hij hem gezond en wel terug heeft.' 28 Toen werd de oudste broer boos en wilde niet naar binnen gaan. Zijn vader kwam naar buiten. Hij drong er bij hem op aan dat hij ook binnen zou komen. Maar hij zei tegen zijn vader: 'Kijk eens, ik werk al jarenlang voor u en ben u nooit ongehoorzaam geweest. Maar u heeft mij nog nooit één geitje gegeven om met mijn vrienden feest te vieren. 30 Maar nu die zoon van u is thuisgekomen die uw geld heeft opgemaakt bij de hoeren, heeft u voor hém het vetgemeste kalf laten slachten!' 31 Maar de vader zei tegen hem: 'Jongen, jij bent altijd bij mij. En alles wat van mij is, is van jou! 32 Maar nu moeten we feestvieren en vrolijk zijn. Want je broer was dood en hij is weer levend geworden. Want ik was hem kwijt, maar ik heb hem weer terug."

 

Het directe voorbeeld voor het tegeltableau is een gravure van Jan Baptist de Wael.

Rijksmuseum Amsterdam, RP-P-OB-61.6698

Vervaardiger: prentmaker: Jan Baptist de Wael (vermeld op object); naar Cornelis de Wael (vermeld op object).
Plaats vervaardiging: Genua
Datering: 1658
Fysieke kenmerken: gravure
Afmetingen: blad: hoogte 198 mm × breedte 299 mm

 

Herkomst van de tableaus
De tableaus komen uit de boerderij 'Kerkewoning' in Wassenaar.
In 2016 is een uitgebreide studie over deze historische boerderij verschenen:
Marry Niphuis-Nell / Albert Niphuis, De boerderij Kerkewoning in Wassenaar, Nell & Niphuis, 2016.
In 1989 zijn daar weer replica's van de tableaus aangebracht.

* Jan Pluis,  Bijbeltegels, p. 462 (1400, N 104), Münster 1994

 

De twee tegeltableaus schrijf ik toe aan de tegelbakkerij Schiedamsedijk/Leuvehaven onder leiding van de broers Johan en Bartholomeus Aalmis, ca. 1755-1765.
Informatie over de broers Aalmis:
Jan (Johan) Aalmis, ‘meester-tegelbakker’, werd geboren in mei 1714 en stierf ongehuwd op 30 september 1799. Hij werd voor het eerst in 1739 en met regelmatige tussenpozen voor het laatst in 1787 benoemd tot ‘hoofdman van het Sint-Lucasgilde’.
Jan Bartholomeus Aalmis, ‘meester-tegelbakker’, werd geboren in 1725 en stierf ongehuwd op 3 september 1786.
Hij werd in 1753 voor het eerst benoemd tot ‘hoofdman van het Sint-Lucasgilde’ en daarna met regelmatige tussenpozen, meestal afwisselend met Jacob Schut en Ludolph Bakhuyzen tot 1784.
1755 zijn de broers ieder voor de helft eigenaar van de tegelbakkerij.
Na het overlijden van Bartholomeus in 1786 is Jan samen met zijn zuster Sara Aalmis voor resp. ¾ en ¼ eigenaar.
Laurens Verwijk koopt op 10 juni 1780 de tegelbakkerij met verdere opstallen en de aardewasserijen.

 

Dankzegging
Graag wil ik dr. Johan Kamermans bedanken voor de schat aan informatie en Francina Stoffels voor het proeflezen. Mijn dank gaat uit naar mijn zoon Norbert voor het redigeren en publiceren van het rapport.

 

Nederlands Tegelmuseum Otterlo
Als u geïnteresseerd bent in tegels, dan moet u zeker een bezoek brengen aan het Nederlands Tegelmuseum in Otterlo. Het Museum toont de grootste en meest veelzijdige collectie Nederlandse wandtegels en tegeltableaus vanaf de late Middeleeuwen tot heden.
Nederlands Tegelmuseum, Eikenzoom 12, 6731 BH Otterlo
Openingstijden: Dinsdag t/m zondag van 13:00 – 17:00 uur.
Gesloten: Maandag (m.u.v. feestdagen), 25 december en 1 januari
www.nederlandstegelmuseum.nl/

* Misschien wordt u zelfs wel lid van de Stichting Vrienden Nederlands Tegelmuseum
www.vriendennederlandstegelmuseum.nl